مقدمه
حیوانات خانگی در شرایط اضطراری مانند جراحت، مسمومیت، خفگی یا شوک قرار می‌گیرند. آگاهی از کمک‌های اولیه می‌تواند جان آن‌ها را نجات دهد. در شرایط اضطراری ابتدا حیوان را آرام کنید و از هرگونه حرکات ناگهانی جلوگیری نمایید. بررسی علائم حیاتی مانند تنفس، ضربان قلب و واکنش‌های عصبی ضروری است. اگر خونریزی وجود دارد از یک پارچه تمیز برای متوقف کردن آن استفاده کنید. در صورت شکستگی از حرکت دادن حیوان خودداری کرده و سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید. آشنایی با روش‌های احیای قلبی-ریوی (CPR) نیز می‌تواند در شرایط بحرانی مفید باشد.
کمک‌های اولیه و اورژانسی
در مواقع اورژانسی سرعت عمل بسیار مهم است. اگر حیوان دچار شوک شده باشد باید او را در محیطی گرم قرار داده و ضربان قلب و تنفسش را بررسی کنید. در مواردی مانند خونریزی شدید شکستگی استخوان یا بیهوشی، حیوان را بدون حرکت اضافی به دامپزشک برسانید. در صورت سوختگی ناحیه آسیب‌دیده را با آب خنک شستشو داده و از کرم‌های غیرمجاز استفاده نکنید. در شرایطی مانند گرمازدگی حیوان را به یک محیط خنک منتقل کرده و به او آب بدهید. همراه داشتن جعبه کمک‌های اولیه شامل باند، ضدعفونی‌کننده و شماره دامپزشک بسیار ضروری است.
مسمومیت با مواد سمی در حیوانات
مسمومیت یکی از رایج‌ترین موارد اورژانسی در حیوانات خانگی است. برخی از مواد مانند شکلات، الکل، داروهای انسانی، مواد شوینده، حشره‌کش‌ها و گیاهان سمی می‌توانند برای آن‌ها کشنده باشند. در صورت مشاهده علائم مانند استفراغ، اسهال، بی‌حالی، تشنج یا تنگی نفس، حیوان را از محل دور کرده و سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید. از تحریک به استفراغ بدون مشورت دامپزشک خودداری کنید زیرا برخی از سموم در بازگشت به مری آسیب بیشتری می‌رسانند. همچنین در صورت امکان نمونه‌ای از ماده سمی را برای تشخیص سریع‌تر همراه خود داشته باشید.
خفگی در حیوانات خانگی
حیوانات خانگی ممکن است در اثر بلعیدن اجسام کوچک مانند استخوان، اسباب‌بازی یا غذاهای بزرگ دچار خفگی شوند. در صورت مشاهده علائمی مانند تلاش برای سرفه، تنفس دشوار یا ناتوانی در ایجاد صدا باید سریعاً اقدام کنید. ابتدا دهان حیوان را باز کرده و اگر جسم قابل مشاهده است با دقت خارج کنید. برای سگ‌های کوچک آن‌ها را برعکس گرفته و به پشت آن ضربه بزنید. برای سگ‌های بزرگ‌تر از فشار دادن ناحیه شکم کمک بگیرید. پس از رفع انسداد حیوان را برای بررسی آسیب‌های داخلی نزد دامپزشک ببرید.
شکستگی استخوان در حیوانات خانگی
شکستگی استخوان در حیوانات خانگی معمولاً بر اثر سقوط، تصادف یا درگیری رخ می‌دهد. علائم آن شامل درد شدید، لنگیدن، تورم و تغییر شکل استخوان است. در صورت مشاهده این علائم حیوان را آرام کنید و از حرکت دادن بیش از حد آن جلوگیری کنید. اگر شکستگی باز باشد و استخوان از پوست بیرون زده باشد از یک پارچه تمیز برای جلوگیری از آلودگی استفاده کنید. بستن محل شکستگی با باند نرم می‌تواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند. حیوان را در یک محل ثابت قرار داده و سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید. از ماساژ دادن یا فشار روی محل شکستگی خودداری کنید.
خونریزی
خونریزی در حیوانات ناشی از زخم، گاز گرفتگی، بریدگی یا جراحت داخلی است. برای کنترل خونریزی خارجی یک پارچه تمیز یا باند را روی زخم قرار داده و با فشار ملایم آن را متوقف کنید. در موارد خونریزی شدید از یک بانداژ فشاری استفاده کرده و پای حیوان را بالا نگه دارید. اگر خونریزی داخلی مشکوک باشد دارای نشانه‌هایی مانند ضعف، رنگ‌پریدگی لثه‌ها یا خون در ادرار و مدفوع است که باید فوراً حیوان را به دامپزشک برسانید. بررسی مرتب محل زخم برای جلوگیری از عفونت ضروری است. در هیچ شرایطی از الکل روی زخم‌های عمیق استفاده نکنید زیرا باعث تحریک بیشتر می‌شود.
سوختگی حیوانات
سوختگی در حیوانات خانگی می‌تواند بر اثر حرارت، مواد شیمیایی یا برق‌گرفتگی رخ دهد. در سوختگی‌های حرارتی ناحیه آسیب‌دیده را با آب خنک شستشو دهید و از یخ استفاده نکنید زیرا باعث آسیب بیشتر می‌شود. در صورت سوختگی شیمیایی ناحیه را با مقدار زیادی آب شستشو داده و از تماس دست با ماده شیمیایی خودداری کنید. استفاده از کرم‌های انسانی یا پمادهای درمانی بدون مشورت دامپزشک توصیه نمی‌شود. اگر سوختگی شدید است مانند تاول یا بافت‌مردگی، حیوان را در یک مکان آرام نگه داشته و سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید. جلوگیری از لیسیدن محل سوختگی برای جلوگیری از عفونت ضروری است.
گرمازدگی در سگ و گربه
گرمازدگی در سگ‌ها و گربه‌ها در روزهای گرم تابستان و در اثر قرار گرفتن طولانی در محیط‌های گرم و بدون تهویه رخ می‌دهد. علائم آن شامل نفس‌نفس زدن شدید، بی‌حالی، استفراغ، افزایش دمای بدن و گاهی از دست دادن هوشیاری است. در صورت مشاهده این علائم حیوان را به یک محیط خنک منتقل کنید، بدنش را با حوله مرطوب بپوشانید و مقدار کمی آب خنک به او بدهید. از ریختن آب بسیار سرد روی بدن حیوان خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث شوک شود. سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید زیرا گرمازدگی می‌تواند کشنده باشد. برای پیشگیری همیشه آب تازه در دسترس حیوان قرار دهید.
تشنج حیوانات
تشنج در حیوانات خانگی به دلایل مختلفی مانند مشکلات عصبی، مسمومیت، بیماری‌های متابولیکی یا صدمات مغزی رخ می‌دهد. علائم آن شامل لرزش شدید، از دست دادن کنترل بدن، کف کردن دهان و حرکات غیرارادی است. در صورت مشاهده تشنج، حیوان را در محیطی امن قرار دهید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود. از گرفتن دهان یا تلاش برای مهار حرکات حیوان خودداری کنید. پس از پایان تشنج او را در جای آرام نگه داشته و سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید. اگر تشنج بیش از چند دقیقه طول کشید یا مکرر رخ داد احتمال آسیب جدی بیشتر است و نیاز به درمان فوری دارد.
نیش حشرات
نیش حشرات مانند زنبور، پشه یا کنه می‌تواند باعث التهاب، خارش و واکنش‌های آلرژیک در حیوانات خانگی شود. در صورت مشاهده نیش محل را بررسی کرده و اگر نیش باقی مانده با احتیاط آن را خارج کنید. برای کاهش التهاب یک کمپرس سرد روی ناحیه بگذارید و از خاراندن یا لیسیدن آن جلوگیری کنید. اگر حیوان دچار تورم شدید، مشکلات تنفسی یا علائم آلرژیک شد سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید. در مورد کنه‌ها آن‌ها را با موچین مخصوص به‌آرامی از پوست خارج کرده و محل را ضدعفونی کنید. استفاده از محصولات ضد آکنه و ضد حشره برای پیشگیری توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
حوادث و شرایط اورژانسی برای هر حیوان خانگی رخ می‌دهد اما آگاهی از کمک‌های اولیه می‌تواند نقش حیاتی در حفظ سلامت و جان آن‌ها داشته باشد. شرایطی مانند شکستگی استخوان، خونریزی، سوختگی، گرمازدگی، تشنج و نیش حشرات نیاز به رسیدگی فوری دارند. صاحبان حیوانات باید علائم خطر را بشناسند خونسردی خود را حفظ کنند و اقدامات اولیه را به‌درستی انجام دهند. داشتن جعبه کمک‌های اولیه مخصوص حیوانات، آشنایی با تکنیک‌های امدادرسانی و دسترسی سریع به دامپزشک از عوامل مهم در مدیریت شرایط اضطراری است. پیشگیری نیز نقش مهمی دارد بنابراین مراقبت صحیح و محیطی ایمن برای حیوانات ضروری است.